Thành ngữ có câu"Chết là hết", liệu có thực sự như vậy không?.Trên thực tế, sự hiện diện của nó không chỉ giới hạn ở việc kết thúc cuộc sống của người đã qua đời. Trong một số quan điểm tôn giáo, cái chết chỉ là một bước chuyển đổi, mở ra cánh cửa của thế giới bên kia, một khám phá mới bắt đầu trong vòng luân hồi. Bên cạnh đó, các thủ tục tang sự cho người đã mất cũng bao gồm nhiều thủ tục kéo dài và phức tạp, bao gồm cả bốc mộ.
Bài viết dưới đây sẽ giải mã vấn đề về bốc mộ là gì, đi sâu vào ý nghĩa tinh thần và văn hóa của thủ tục này. Hy vọng rằng, những thông tin này sẽ giúp quý độc giả, quý gia đình có cái nhìn rõ ràng và sâu sắc hơn về một khía cạnh quan trọng của cuộc sống và cái chết.
Bốc mộ, một phần quan trọng của truyền thống tang ma, là một thủ tục đặc biệt trong văn hóa cổ xưa. Theo đó, khi cần thiết hoặc tùy thuộc vào bối cảnh văn hóa, gia đình người quá cố thường tiến hành cải táng. Quy trình này bao gồm việc vệ sinh và hài cốt của người mất, chuyển từ quan tài ban đầu sang tiểu, rồi sau đó chôn ở một địa điểm khác, thường là một nơi đẹp hơn.
Thực tế, việc bốc mộ đã từng phổ biến tại nhiều khu vực, nhưng ngày nay, nó đã mất đi sự phổ biến do nhiều yếu tố khác nhau. Sự thay đổi này xuất phát từ sự ảnh hưởng của các phong tục cổ truyền. Tuy nhiên, hiện nay, thực hiện bốc mộ không còn phổ biến rộng rãi nữa, đặc biệt là do các yêu cầu về vệ sinh, sức khỏe và văn hóa trở nên nghiêm túc hơn. Ngoài ra, sự thiếu hụt đất đai cũng là một nguyên nhân khiến nhiều gia đình chọn lựa phương thức chôn cất vĩnh viễn thay vì bốc mộ.
Lý do cần bốc mộ là gì mà cần phải chú trọng? Bốc mộ được thực hiện với nhiều lý do, đặc biệt là những yếu tố tâm linh mà gia đình xem là "phạm âm". Mộ bị xâm phạm, bị động, hoặc các sự kiện bất lợi trong gia đình thường là những nguyên nhân chính dẫn đến quyết định bốc mộ.
Các nhóm nguyên nhân chủ yếu đằng sau việc bốc mộ là gì:
Việc bốc mộ là một nghi lễ được tiến hành cẩn thận, đặc biệt là trong việc chọn ngày thực hiện. Vậy bốc mộ cần chuẩn bị những gì? Ngày được chọn phải là ngày tốt, tránh những ngày xấu như Tam nương, Sát chủ, cũng như tránh xung khắc tuổi với người chết hoặc ngày phạm tuổi.
Trước ngày bốc mộ, gia đình thực hiện lễ cáo vong và cáo gia tiên. Ngày bốc mộ, họ tiến hành lễ tế Thổ thần tại nơi đào mộ, khấn xin sự cho phép đào mộ và khấn xin cải táng người thân vào đất mới. Đồng thời, lễ tế Thổ thần cũng được tổ chức tại nơi sắp táng để xin cho phép thực hiện cải táng.
Khi bắt đầu quá trình đào mộ, gia đình mở nắp quan tài cẩn thận. Người bốc mộ tập trung thu lượm từng mảnh xương, tránh để lạc mất những mảnh xương nhỏ như ngón tay, ngón chân. Nếu người chết đã được bọc tay, bọc chân từ trước, họ chỉ cần nhấc túi lên để thu lấy xương mà không cần phải tìm kiếm nhiều.
Xương được rửa sạch và sắp xếp gọn trong tiểu sành hoặc quan tài cải táng, được gọi là "sang tiểu". Sau đó, rưới nước ngũ hương, phủ giấy trang kim, đậy nắp tiểu quan và mang đi táng ở nơi mới. Quá trình nhặt xương và xếp vào tiểu phải diễn ra một cách kín đáo, tránh để ánh mặt trời chiếu vào.
Ngày cải táng, con cháu trong gia đình đội khăn tang, mặc đồ trắng giống như trong tang lễ. Sau khi hoàn tất quá trình bốc mộ và cải táng, gia đình quay về để thực hiện lễ cúng vong và gia tiên, duy trì sinh hoạt như bình thường.
Sau khi cải táng xong, gia đình rước bát hương và thần chủ sang nơi thờ chung giữa với tổ tiên, hoặc nếu không, họ tiếp tục thờ riêng như trước tại ban bên.
Trong trường hợp hung táng, mộ được xây dựng hình chữ nhật theo hướng quan tài đã đặt trước khi hạ huyệt. Khi sang cát, mộ có thể được xây dựng theo hình tròn nhỏ gọn nếu gia đình không mong muốn xây dựng một hình thức hoa mỹ lớn.
Ngoài nắm vững về khái niệm bốc mộ là gì, chúng ta cũng cần hiểu rõ về ý nghĩa thiêng liêng của hình thức bốc mộ để cân nhắc có nên thực hiện hay không. Việc bốc mộ cải táng, mặc dù ngày nay đã giảm bớt do nhu cầu cuộc sống hiện đại, nhưng xuất phát từ đạo Hiếu và tư tưởng về mối liên kết giữa hài cốt tiền nhân và sự thịnh vượng của con cháu. Gia đình tin rằng khi hài cốt của ông bà, cha mẹ được yên lành, ấm cúng, con cháu mới có điều kiện phát triển mạnh mẽ và khỏe mạnh. Hài cốt không yên tâm sẽ tạo ra tác động tiêu cực đến cuộc sống của con cháu.
Như trong lễ tang, có một niềm tin rằng lúc đó là thời điểm "áo xám" - biểu tượng cho điều không may mắn và rủi ro. Dù có người không tin, nhưng niềm tin này vẫn có thể ảnh hưởng tâm lý của họ. Điều này làm cho người xưa luôn muốn chôn cất ở nơi tốt để mang lại phú quý cho con cháu.
Tuy nhiên, quyết định về phúc đức, sự thịnh vượng không chỉ phụ thuộc vào nơi chôn cất mà còn phụ thuộc vào phúc đức của mỗi người, gia đình, gia tộc. Những người sống đúng đắn, có phúc đức thì dù ở nơi nào cũng có thể gặt hái được điều tốt lành và may mắn. Ngược lại, người vô phúc có thể gặp khó khăn dù có nơi chôn cất đẹp.
Ngày nay, với hạn chế về quỹ đất và nhu cầu vệ sinh, thực tế cuộc sống hiện đại đã giảm sự thực hiện của tục bốc mộ. Thủ tục này vẫn giữ ý nghĩa tâm linh quan trọng, nên cần phải được thực hiện với sự cân nhắc, chuẩn bị kỹ lưỡng để đảm bảo tôn trọng và an ninh cho cả người chết và gia đình.
Bài viết trên là tổng hợp về khái niệm bốc mộ là gì cũng như ý nghĩa tâm linh của phong tục này, mang lại những thông tin quan trọng mà gia đình cần biết khi quyết định di dời mộ cho người thân. Hy vọng rằng, những kiến thức này sẽ giúp gia đình hiểu rõ hơn về các bước thực hiện, giảm bớt những nỗi lo lắng và tạo điều kiện cho một quyết định đúng đắn trong những thời điểm khó khăn như vậy.
