Ngày Tết Thanh Minh, mặc dù không phải là một trong những ngày lễ Tết quan trọng nhất, nhưng lại chứa đựng một sức hút đặc biệt với những giá trị truyền thống sâu sắc. Bạn có biết rằng theo lịch dương năm nay, ngày Thanh Minh vào ngày nào không? Hãy cùng Phúc An Viên khám phá và tìm hiểu thêm về nét đẹp văn hóa đặc biệt này của dân tộc, một kho báu văn hóa mà chúng ta cần trân trọng.
Thời gian diễn ra Tết Thanh Minh vào ngày nào thường không cố định vào hằng năm. Dịp lễ này thường bắt đầu từ ngày 4 hoặc 5 tháng 4 (sau khi tiết Xuân Phân kết thúc) và kéo dài tới khoảng ngày 20 hoặc 21 tháng 4 Dương lịch (khi tới tiết Cốc Vũ). Đây là thời điểm mà con cháu quay về thăm mộ của tổ tiên, dọn dẹp, vệ sinh lại mộ và cúng kiến đầy đủ để mong rằng ông bà sẽ phù hộ cho gia đình được bình an và phát đạt.
Vào năm nay, Tết Thanh Minh trùng với thứ năm vào ngày mùng 4 tháng 4 năm 2024 (tức là ngày 16 tháng 2 năm Giáp Thìn trong lịch Âm lịch).
Theo nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ, Thanh Minh là một trong 24 Tiết Khí hàng năm và đứng ở vị trí thứ 5. Theo quan niệm phương Đông, ngày đầu tiên của Tiết Thanh Minh được coi là mốc để tổ chức ngày lễ Thanh Minh.
Tính chất của Thanh Minh trong nghĩa đen thể hiện sự trong lành, tươi sáng và mát mẻ, với trời quang mây tạnh. Thời gian này thường kéo dài trong khoảng 15-16 ngày.
Trong Truyện Kiều của Nguyễn Du, có một câu thơ nổi tiếng mà mọi người đều biết: "Thanh minh trong tiết tháng Ba / Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh…". Câu thơ này đã làm cho nhiều người hiểu lầm rằng Tết Thanh Minh vào ngày nào, cụ thể là luôn diễn ra trong tháng Ba âm lịch.
Ngoài việc nên nắm rõ thời điểm Thanh Minh vào ngày nào, chúng ta cũng nên biết rõ ý nghiax thực sự thiêng liêng của ngày lễ này đối với văn hóa nước ta. Tết Thanh Minh ở Việt Nam không chỉ đơn thuần là một tiết khí mà còn là dịp để mọi người thể hiện lòng hiếu thảo và tưởng nhớ đến tổ tiên. Đây là thời điểm gắn liền với phong tục tảo mộ, khi mọi người đến viếng mộ, lau dọn và trang hoàng cho nơi yên nghỉ của người thân đã khuất. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để gia đình sum vầy, cùng nhau gợi lại những kỷ niệm và bày tỏ lòng biết ơn đối với tổ tiên.
Ngoài ra, Thanh Minh cũng là thời điểm mà con người hòa mình vào thiên nhiên. Do đó, mọi người thường thực hiện hành trình hành hương, đồng thời dọn dẹp môi trường xung quanh các khu mộ. Đối với nhiều người Việt, đây là cơ hội để tôn trọng sâu sắc về tâm linh, tín ngưỡng và truyền thống gia đình, đồng thời giáo dục thế hệ trẻ về giá trị của quan niệm này.
Tết Thanh Minh cũng là thời điểm để thể hiện lòng nhân văn của người Việt. Người viếng thường giúp sửa sang, quét dọn cho những ngôi mộ ít được chăm sóc. Khi thắp hương cho mộ phần của tổ tiên, mọi người thường thắp cho mỗi ngôi mộ xung quanh một nén hương, thể hiện lòng thành kính và sự chia sẻ.
Ngày Tết Thanh Minh cũng gắn liền với việc chuẩn bị mâm cỗ đặc biệt. Mọi người trong gia đình thường cùng nhau đi chợ, mua sắm các đồ cần thiết để chuẩn bị mâm cúng. Phụ thuộc vào phong tục và tập tục của từng vùng miền, mâm cúng có thể khác nhau, nhưng thường bao gồm một bữa cơm đơn giản để mời tổ tiên và ông bà. Không phải là một buổi tiệc hoành tráng, mâm cúng trong ngày Tết Thanh Minh mang ý nghĩa của sự tưởng nhớ và kính trọng đến những người đã ra đi.
Những ngày Tết Thanh Minh trong quá khứ, đặc biệt là giữa các lễ Tết, là thời điểm mà các thanh niên trẻ thường du xuân và tham gia vào các hoạt động vui chơi. Một trong những hoạt động phổ biến nhất là đạp thanh, hay còn được biết đến là giẫm lên cỏ. Tuy nhiên, theo thời gian, lễ hội này dần trở nên ít phổ biến ở Việt Nam. Trong khi đó, một số địa phương ở Trung Quốc vẫn duy trì và tổ chức lễ hội này cho đến ngày nay.
Bất kể Thanh Minh vào ngày nào, Khi đi tảo mộ mọi người cần lưu ý những điều sau để tránh gặp phải những điều không may:
Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương
Con Kính lạy Hương linh………………(Hiển khảo, Hiển tỷ hoặc Tổ Khảo………….
Hôm nay là ngày.………….
Nhân tiết:………………………….
Tín chủ (chúng) con ……………………………
Ngụ tại:…………………….
Chúng con và toàn thể gia đình con cháu, nhờ công ơn võng cực, nền đức cao dầy, gây dựng cơ nghiệp của………….. chạnh lòng nghĩ đến âm phần ở nơi hoang vắng, tín chủ con thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, thắp nén tâm hương kính dâng trước mộ, kính mời chân linh……………………lai lâm hiến hưởng.
Chúng con xin phép được sửa sang phần mộ, bồi xa, bồi thổ, tu sửa minh đường hậu quỷ cho thêm vững chắc. Nhờ ơn Phật Thánh phù trì, đội đức trời che đất chở, cảm niệm Thần linh phù độ, khiến cho được chữ bình an, âm siêu dương thái. Con cháu chúng con xin vì chân linh..……..Phát nguyện tích đức tu nhân, làm duyên, làm phúc cúng dâng Tin Bảo, giúp đỡ cô nhi quả phụ, tế bần cứu nạn, hiếu thuận tông nhân để lấy phúc này hướng về Tiên Tổ.
Cúi xin linh thiêng chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ độ trì con cháu, qua lại soi xét cửa nhà. Che tai cứu nạn, ban tài tiếp lộc, điều lành mang đến, điều dữ xua đi. Độ cho gia đạo hưng long, quế hờ tươi tốt, cháu con vinh hưởng lộc trời, già trẻ nhuần ơn Phật Thánh.
Chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin chứng giám.
Nam mô A di Đà Phật!
Nam mô A di Đà Phật!
Nam mô A di Đà Phật!
Con lạy chín phương trời, mười phương chư phật, chư phật mười phương.
Con lạy gia tiên tiền tổ, họ hàng nội ngoại hai bên gia tộc họ…
Con lạy bà tổ cô ông mãnh, ông bà, cô bé Đỏ, cậu bé Đỏ tại gia
Hôm nay là ngày… tháng… năm…
Nay con giữ việc phụng thờ tên là…, tuổi…, sinh tại xã…, huyện…, tỉnh… cùng toàn gia, trước bàn thờ gia tiên cúi đầu bái lễ.
Kính mời thổ công Táo quân đồng lai cách cảm.
Kính dâng lễ bạc: trầu rượu, trà nước, vàng hương, hoa quả cùng phẩm vật lòng thành nhân dịp tiết Thanh Minh, kính mời hương hồn nội ngoại tổ tiên, kỵ, cụ, ông bà, cha mẹ, cô dì chú bác, anh chị em chứng giám và hưởng lễ.
Con thành tâm thành kính cúi xin gia tiên tiền tổ, bà tổ cô ông mãnh, ông bà… phù hộ độ trì, đề tâm xếp nếp, vuốt ve che chở cho đại gia đình con bình an, thịnh vượng, ba tháng mùa hè chín tháng mùa đông đều mát mẻ, tốt tươi. Điều lành mang lại, điều dữ mang đi cho công việc của gia đình con đều thuận buồm xuôi gió, gặp nhiều may mắn.
Chúng con kính dâng lễ bạc tâm thành, cúi xin gia tiên chứng minh chứng giám cho lòng thành của toàn thể gia quyến.
Nam mô A di Đà Phật!
Nam mô A di Đà Phật!
Nam mô A di Đà Phật!
Tết Thanh Minh không chỉ là một ngày lễ tôn kính và tưởng nhớ tổ tiên mà còn là dịp để thể hiện lòng biết ơn và lòng hiếu thảo của con cháu đối với những người đã dưỡng dục, nuôi nấng mình. Nó là một phần quan trọng của văn hóa và truyền thống của dân tộc, góp phần củng cố và tôn vinh giá trị gia đình, lòng hiếu thảo và sự đoàn kết trong cộng đồng. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn đọc nắm rõ được thời điểm chính xác Thanh Minh vào ngày nào cũng như ý nghĩa thiêng liêng của ngày lễ này trong văn hóa Việt.
