Tục mở cửa mả là một trong những nghi lễ tang ma truyền thống của người Việt. Thường được tiến hành sau khi người thân đã được chôn cất trong vòng ba ngày. Đây không chỉ là một nghi lễ đơn thuần mà còn mang ý nghĩa sâu sắc trong tâm linh của người Việt. Buổi lễ này mả đánh dấu sự kết thúc của giai đoạn tang lễ, đồng thời là cơ hội cuối cùng để người thân tiễn đưa linh hồn của người đã khuất về cõi bình an. Cùng tìm hiểu chi tiết hơn qua bài viết dưới đây nhé.
"Nghi lễ mở cửa mả," hay còn được biết đến với các tên gọi như "cúng 3 ngày" hoặc "Cúng Tam Chiêu," là một trong những nghi thức tâm linh quan trọng trong văn hóa truyền thống của người Việt Nam. Theo tín ngưỡng truyền thống, sau khi người chết được an táng trong vòng ba ngày, linh hồn của họ bị lạc lõng giữa thế gian và thế giới bên kia. Tại thời điểm này, hồn phách vẫn chưa tỉnh hẳn và không thể tìm đường về nhà.
Để giúp linh hồn của người quá cố tìm đường về nhà và được an nghỉ, người thân và gia đình tiến hành lễ cúng mở cửa mả. Tên gọi và cách thực hiện nghi thức này có thể thay đổi tùy theo vùng miền, như "Cúng 3 ngày" hay "Mở Tam Chiêu."
Sau khi người chết được an táng, từ ngày thứ ba, con cháu và thầy cúng sẽ đến mộ để tiến hành lễ cúng. Cách tính thời gian ba ngày có thể khác nhau tùy theo địa phương. Một số nơi tính từ ngày mất là ngày thứ nhất, trong khi một số khác tính từ ngày chôn. Lễ cúng này nhằm đảm bảo rằng mọi thứ đã sẵn sàng để đón hồn linh trở về, từ bàn thờ được trang hoàng đến bàn cúng đầy đủ thực phẩm và hương thơm.
Trước khi cúng tam chiêu, bàn thờ của người quá cố chưa thực sự yên vị, và bàn vong còn di chuyển ra nghĩa địa. Tới ngày thứ ba, sau khi cúng mở cửa mả, mọi thứ đã được chu toàn và hồn người chết được mời về tọa lạc trên bàn thờ để được phụng thờ và tưởng nhớ. Bàn thờ này thường được đặt ở một vị trí riêng biệt, chưa được đưa vào bàn thờ Gia tiên, để người quá cố có một nơi thể hiện sự tôn kính đặc biệt.
Nghi thức "cúng Tam Chiêu" (mở cửa mả) đóng vai trò quan trọng trong văn hóa tâm linh của người Việt Nam và mang lại nhiều giá trị từ nhiều góc độ khác nhau.
Theo tâm linh của người Việt Nam, nghi thức cúng Tam Chiêu mang ý nghĩa đặc biệt cho linh hồn của người đã khuất. Sau khi người chết được an táng trong vòng ba ngày, linh hồn sẽ tụ lại và nhận thức rõ ràng hơn về việc họ đã rời bỏ thế gian. Tình cảm đau lòng và hoang mang sẽ đối mặt họ khi họ nhận ra sự thay đổi của trạng thái sống và chết. Lễ cúng mở cửa mả không chỉ là cơ hội để gia đình và người thân tâm sự, chia sẻ, mà còn là sự chứng kiến tình cảm tri ân và tôn kính từ người thân của họ. Qua nghi thức này, người đã khuất có thể cảm nhận sự quan tâm và hy vọng sẽ tiến bước đến một cuộc sống mới ở thế giới bên kia mà không phải chịu đau đớn và hoang mang.
Lễ cúng mở cửa mả không chỉ là một nghi thức để tôn kính người đã khuất mà còn là một cơ hội để gia đình và người thân cùng nhau tụ họp, tâm sự và gợi lại những kỷ niệm với người đã qua đời. Đây là thời điểm để chia sẻ những ký ức, tình cảm và lời tiễn biệt cuối cùng. Đồng thời, lễ cúng này cũng là cơ hội để gia đình cầu nguyện, niệm kinh, và hy vọng rằng những tội lỗi và gánh nặng của người đã khuất sẽ được giải thoát và linh hồn họ sẽ an nghỉ tại cõi bình yên hơn.
Trong quan niệm về luân hồi, sự ra đi không phải là kết thúc mà là bước chuyển sang một cuộc sống mới. Lễ cúng mở cửa mả là cách để gia quyến tưởng nhớ, tỏ lòng tri ân và chúc phúc cho linh hồn đã ra đi trong cuộc hành trình này. Nghi thức này còn thể hiện sự đồng tình với quá trình luân hồi và mong muốn linh hồn sẽ tiếp tục cuộc hành trình này với niềm an bình và hạnh phúc.
Nghi thức cúng Tam Chiêu có ý nghĩa vô cùng quan trọng và đa chiều trong văn hóa tâm linh của người Việt Nam. Nó không chỉ là cách để tôn kính người đã khuất mà còn thể hiện sự quan tâm, tình cảm và tri ân từ phía gia đình và người thân. Đồng thời, lễ cúng này còn phản ánh quan niệm về sự ra đi và sự luân hồi trong quá trình sống và chết.
Mặc dù cách thức và lễ vật của lễ mở cửa mả có thể thay đổi tùy theo vùng miền và truyền thống gia đình, nhưng có một số điểm chung như sau:
Cuối cùng, trong phong tục và văn hóa của người Việt Nam, nghi thức cúng mở cửa mả không chỉ đơn thuần là một nghi lễ quan trọng để bày tỏ lòng tôn kính đối với người đã khuất mà còn chứa đựng những giá trị tinh thần, đạo đức và gắn kết gia đình. Với ý nghĩa sâu sắc và tri thức tâm linh, nghi thức này trở thành một sợi liên kết quan trọng giữa thế gian và thế giới tâm linh.
